Hınıs Kalesinin Biçimi ve Yapısı
Hınıs Kalesi, Erzurum’dan güneye doğru üç konak mesafededir. Altın Halkalı Köprü’den düz bir yol izlenerek ulaşılır. Kale, yüksek bir tepenin yalçın kayalıkları üzerine inşa edilmiştir ve dörtgen bir şekle sahiptir. Taştan yapılan bu sağlam kale, Âd Kalesi’ni andırır. Uçsuz bucaksız bir ovanın ortasında, eğimli bir zemine oturur. Kalenin çevresinde göklere yükselen kayalıklar vardır ve duvarlarının boyu yaklaşık onar zira’dır. Kalenin fırdolayı büyüklüğü yaklaşık 6.000 adımdır. Kuzey tarafında bir kapısı bulunur ve çevresi dik bir kayalık eğimle çevrilidir Şuşik Kalesinin Özellikleri ve Fethi.
Kalenin İç Suları ve Savunma Sistemi
Hınıs Kalesi’nin doğu tarafında tatlı su akan bir dere vardır. Kalenin duvarı dibine ustaca yapılmış demir kafesler yerleştirilmiş, böylece nehirden başka canlıların geçişi engellenmiştir. Bu akarsu, kaleden aşağı bostanlara su sağlar ve balık geçişine izin vermez. Kalenin ana kapısı da akarsuyun çıkışına yakın konumlanmıştır.
Kale İçindeki Yerleşim ve Yapılar
Kale içinde yaklaşık 1.200 adet Kürt evi bulunmaktadır. Bu yerleşimde yedi mihraplı bir cami ve diğerleri mescit olarak kullanılır. Ayrıca bir han, bir hamam ve küçük bir çarşı vardır. Tüm yapılar toprak örtülüdür; kiremit kullanılmamıştır. Halkın tamamı Mahmudî Kürtlerinden oluşur ve hayvancılık yaparlar. Bölgedeki insanlar, hayvanlarıyla birlikte Hınıs’ın batısındaki Bingöl yaylasına çıkarak tazelenirler.
Askeri Düzen ve Kumandanlar
Malazgird Kalesi beyi, Erzurum eyaleti sancakbeyi olarak 3.000 silahlı Mahmudî askerle Hınıs Kalesi’ne gelmiştir. Askerler zırh ve silahlarla donatılmış, başlarına çelenk takılmıştır. Vezir fermanıyla askerlerin öncüsü Alacaatlı Haşan Ağa, çarkacı ve Baki Paşa dündar (ardçı) olarak tayin edilmiştir. Gazi Seydî Ahmed Paşa 53.000 askere kumandanlık yapmış ve 12 pâre şahı darbzen ile iki kolumboma top verilmiştir Ephesus Guides.
Hınıs’tan Doğuya Yolculuk
Paşa ve ordusu Hınıs Kalesi’nden Şuşik Kalesi’ne yönelmiştir. On bin kadar asker Hınıs sahrasında konaklamış, doğu tarafında sarp ve kayalık dağlar altından uçurumları geçerek altı saatte Hasbek Köyü’ne ulaşmışlardır. Hasbek Köyü, 200 evli Kürt köyüdür. Buradan dokuz saat süren bir yolculukla devam edilmiştir ve 200 atlı yiğit askerle sefere devam edilmiştir.
